ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΟΙ

Ο παππούς μου ήταν παπάς. Πριν από μερικά χρόνια έφυγε από κοντά μας για να συναντήσει το Θεό του, που τόσο ειλικρινά λάτρεψε και τόσο ταπεινά υπηρέτησε ως λειτουργός Του επί σχεδόν εβδομήντα χρόνια. Ήταν ασκητική μορφή, ένας άνθρωπος που είχε υποφέρει πάρα πολύ και για διάφορους λόγους σε όλες τις φάσεις της ζωής του και που (ίσως εξαιτίας αυτού) πρόσφερε απλόχερα την αγάπη του σε όποιον τύχαινε να βρεθεί κοντά του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, όταν πλέον άρχιζα να γίνομαι ηλικιακά ώριμος για συζήτηση, κουβεντιάζαμε επί παντός επιστητού και μου διηγούταν ιστορίες της υπερενενηκονταετούς ζωής του.

Μια ιστορία που ακόμα θυμάμαι είναι το πώς επελέγη μεταξύ περισσοτέρων υποψηφίων για να γίνει παπάς στο χωριό. ‘Ήμουν ο πιο μορφωμένος απ’ όλους’, μου είχε πει. ‘Δηλαδή;’ ‘Δηλαδή εγώ είχα πάει σχολείο μέχρι την Τετάρτη δημοτικού, ενώ οι άλλοι καθόλου ή μέχρι τη Δευτέρα’.

Αυθόρμητα γέλασα με τη σκέψη ότι θεωρήθηκε ‘μορφωμένος’ κάποιος που με τα σημερινά δεδομένα θα θεωρούταν ουσιαστικά αναλφάβητος. (Βέβαια, θυμάμαι τον ‘αναλφάβητο’ παππού να διαβάζει μέχρι τα βαθιά του γεράματα αναρίθμητα βιβλία, ενώ οι περισσότεροι φίλοι μου, όλοι με εντυπωσιακές συλλογές πτυχίων, διαβάζουν λιγότερα βιβλία και απ’ τις πιθανότητες της Στέλλας Μπεζαντάκου να εκθέσει συλλογή πινάκων της, εξπρεσιονιστικής τεχνοτροπίας, στην Tate του Λονδίνου).

Ωστόσο, κάνοντας την αναγωγή των όσων χαρακτήριζαν την εκπαίδευση της Ελλάδας προπολεμικά στη σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα, δυστυχώς δεν θα διακρίνει κανείς τρομακτικές διαφορές. Φυσικά, σχεδόν όλοι σήμερα γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Όμως, αντίστοιχα, ο πήχης των εκπαιδευτικών δεξιοτήτων έχει ανέβει πάρα πολύ, ιδίως στο πεδίο των ‘νέων’ τεχνολογιών. Τεχνολογικές πραγματικότητες που δεν θεωρούνται τόσο ‘νέες’ στον υπόλοιπο ‘δυτικό’ κόσμο, στη χώρα μας κινούνται στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.

Στην εποχή του παππού μας, όταν η πλειονότητα δεν πήγαινε καν στο σχολείο ή το εγκατέλειπε πολύ νωρίς, ο απόφοιτος της τέταρτης τάξης του δημοτικού σχολείου θεωρούταν ‘μορφωμένος’. Στη δική μας εποχή, επειδή η πλειονότητα γνωρίζει για το χειρισμό υπολογιστή το αντίστοιχο της γραφής και ανάγνωσης, όποιος ξέρει πέντε πράγματα παραπάνω θεωρείται τεχνολογικά ‘μορφωμένος’. Σε έναν κόσμο όπου η γνώση τρέχει με απίστευτες ταχύτητες, η άγνοια τόσο βασικών πραγμάτων ισοδυναμεί με αναλφαβητισμό. Οι σύγχρονοι τεχνολογικά αναλφάβητοι θα προκαλέσουν στα εγγόνια τους το ίδιο μειδίαμα, όταν τους αποκαλύψουν ότι προσλήφθηκαν κάπου λόγω των (ουσιαστικά μηδαμινών) προσόντων τους στο χειρισμό πληροφορικών συστημάτων.

Eνώ, λοιπόν, σε ολόκληρο τον (οικονομικά αναπτυγμένο ή, έστω, αναπτυσσόμενο) κόσμο η κατάρτιση του πληθυσμού –ιδίως των νέων- στις νέες τεχνολογίες, η ενθάρρυνση της καινοτομίας και η στήριξη της έρευνας τίθενται στην κορυφή της πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής ατζέντας, στη χώρα μας η συζήτηση ακόμη αφορά την αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα προηγούμενων δεκαετιών. Στην Ελλάδα ακόμη η κουβέντα γίνεται για το ευρυζωνικό ίντερνετ αστείων ταχυτήτων, όταν παντού θεωρείται (προ πολλού) αυτονόητο. Εδώ ακόμη μαλώνουμε για την κατανομή των τηλεοπτικών συχνοτήτων, όταν παντού έξω αρχίζουν οι πρώτες εκπομπές της (απολύτως ελεύθερης) ψηφιακής τηλεόρασης, των τηλεοπτικών εκπομπών μέσω ίντερνετ κλπ.

Η εξωτική Σιγκαπούρη ξεκίνησε πριν από μία δεκαετία την εκπαιδευτική της μεταρρύθμιση, εξασφαλίζοντας προσωπικό υπολογιστή για κάθε μαθητή και προτεραιότητα στα μαθήματα των νέων τεχνολογιών. Σήμερα απολαμβάνει τους καρπούς της προσπάθειάς της από τις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης στις λίστες οικονομικής, επιχειρηματικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι με αντίστοιχου προσανατολισμού εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και γενναία στήριξη της έρευνας η Φινλανδία και η Ιρλανδία καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως ως προς την αφομοίωση των νέων τεχνολογιών και την οικονομική ανάπτυξη, αφού εκπαιδεύουν τους ανθρώπους τους να παράγουν το μόνο ίσως πράγμα που ο δυτικός κόσμος μπορεί ακόμη να πουλήσει ακριβά: γνώση.

Αντίθετα, στην Ελλάδα ακόμα ψάχνουμε αν θα πρέπει να αλλάξουμε τα σχολικά βιβλία που δείχνουν τη Σοβιετική Ένωση ενωμένη και το μέσο Έλληνα κτηνοτρόφο και κάτοικο χωριού. Ο εξοπλισμός των σχολείων και των πανεπιστημίων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, αντί για επένδυση, θεωρείται σπατάλη και περικόπτεται, ενώ, όταν γίνεται, συνήθως τα μηχανήματα είναι πεπαλαιωμένα και χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο. Τα ποσά που διατίθενται για έρευνα μόνο γέλιο μπορούν να προκαλέσουν (ενώ συχνά σπαταλώνται σε εικονικές μελέτες ‘ημετέρων’). Το όνειρο του αποφοίτου πανεπιστημίου είναι να ‘αράξει’ στο δημόσιο, την ίδια στιγμή που τα πανεπιστήμια, αντί για καινοτομία και γνώση, παράγουν παπαγάλους, γραφειοκράτες και πτυχία χωρίς ουσιαστικό γνωστικό αντίκρισμα.

Όταν γύρω μας τα τείχη πέφτουν, οι απαιτήσεις αλλάζουν και ο πλούτος συγκεντρώνεται σε όσους έχουν πρόσβαση είτε σε φτηνό εργατικό δυναμικό είτε σε προηγμένη γνώση, εμείς, όπως ο παππούς μου το 1930, ας αρκεστούμε σε λίγο απ’ όλα και αρκετό από τίποτα. Όπως θα ’λεγε και ‘κείνος: «Έχει ο Θεός!»

(Στην πρώτη φωτογραφία, υπερήφανος διευθυντής λυκείου, κάπου στην Ελλάδα του 2006, ποζάρει μπροστά στον υπερσύγχρονο Η/Υ που είχε υποσχεθεί ο Πρωθυπουργός και άρχισαν σιγά-σιγά να παραλαμβάνουν τα σχολεία.
Στη δεύτερη φωτογραφία, εκλαϊκευμένη επεξήγηση όρων πληροφορικής - ταπεινή συμβολή αυτού του ιστοχώρου στην εθνική προσπάθεια για ισότιμη πρόσβαση όλων των Ελλήνων στις νέες τεχνολογίες.)